Hazırlayan Em. Tuğgeneral Ali Er
Mustafa Kemal Paşa 9’uncu Ordu müfettişi olarak Anadolu’ya hareketinden önce Albay İsmet Bey’le görüşür ve Anadolu’daki mücadelesinde kendisine yardım etmesini söyleyerek daha sonra kendisini de Anadolu’ya çağıracağını belirtir.
Mustafa Kemal Paşa 27 Aralık 1919 tarihinde Ankara’ya geldiğinde Albay İsmet Bey’i çağırır. Albay İsmet, 8 Ocak 1920’de üstlerinden izin almadan Ankara’ya gelir. Fakat Harbiye nazırı olan Fevzi Paşanın çağırması üzerine, Mustafa Kemal Paşa’nın da tasdik etmesiyle 3 Şubat 1920’de İstanbul’a döner. Albay İsmet’in görevi muntazam ordu kurulması için gerekli çalışmaları İstanbul’dan yürütmektir.
Albay İsmet Bey’in bu görevi 16 Mart 1920 günü İstanbul’un İtilâf devletleri tarafından işgaline kadar sürer. İstanbul’un işgalinden sonra artık Albay İsmet’in İstanbul’da yapacağı bir işi kalmadığına karar veren Mustafa Kemal Paşa onu Ankara’ya çağırır. Albay İsmet 9 Nisan 1920’de ikinci defa Ankara’ya gelir. Artık Kurtuluş Savaşı’nın sonuna kadar Mustafa Kemal Paşa ile birlikte onun sağ kolu olarak görev yapmaktadır.
Mustafa Kemal Paşa 10 Kasım 1920’de Albay İsmet’i Batı Cephesi Kuzey Kesimi Kumandanlığına, Albay Refet’i (Bele) ise Güney Cephesi Komutanlığına atar. Her ikisine de cephelerdeki Kuvayı Milliye’nin düzenli orduya dönüştürülmesini emreder. Mustafa Kemal Paşanın böyle bir karar almasındaki sebep Batı Anadolu bölgesinde başlayan Yunan taarruzunun durdurulamamış olmasıdır.
Birinci ve İkinci İnönü muharebeleri sonucu umdukları başarıyı kazanamayan Yunanlılar, Aslıhanlar ve Dumlupınar galibiyetlerinden de cesaret bularak Anadolu’daki işgal güçlerinin sayısını 175.000’e çıkarırlar. 10 Temmuz 1921’de Bursa ve Kütahya-Gediz istikametlerinden saldırıya geçen Yunan ordusu ile Türk kuvvetleri Kütahya bölgesinde bütün cephede düşmanla temasa gelmişlerdir. Şiddetli çarpışmalar sonucunda Batı Cephesi Komutanı, birliklere asıl mevzileri olan Eskişehir’in doğusuna çekilme emri vermiştir.
Türk ordusu 25 Temmuz 1921 tarihinde stratejik çekilme harekâtı yapmak amacıyla Sakarya nehrinin doğusuna çekilmiştir. Türk ordusunun Sakarya’nın doğusuna çekilmesi ordunun manevî varlığını sarstığı gibi hem de önemli bir vatan parçasının geçici de olsa düşman işgaline bırakılmasına neden olmuştur. Bu işin sorumluluğunu üzerine alan Mustafa Kemal Paşa, “Biz askerliğin gereklerini tereddütsüz yapalım, öteki sakıncalara mukavemet ederiz.” demiştir. Dünya askeri tarihinde sonu zaferle sonuçlanan ilk stratejik çekilme harekatı olarak yerini almıştır.
Yeni bir düşman taarruzu bekleyen Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, bütün kuvvetlerini Sakarya bölgesinde toplayarak kesin sonuçlu bir meydan muharebesi için hazırlıklara başlar.
23 Ağustos 1921’de başlayan Yunan taarruzu Sakarya nehri boyunca 100 kilometrelik bir cephe üzerinde 22 gün 22 gece aralıksız devam etmiştir.
Sakarya muharebeleri sırasında İsmet Paşa’nın 2 Eylül 1921 tarihinde AP muhabiriyle yaptığı görüşme Türk milletinin azmini ve moral gücünü göstermesi açısından önemlidir. Bu konuşmasında İsmet Paşa; “Bizi mağlûp edemeyecekler çünkü askeri mantık aleyhlerindedir. Mütarekede 500.000 kişilik bir ordu terhis ettik. İcap ederse bunları tekrar sağlayabiliriz.” demiştir.
Sakarya Meydan Savaşı’nda yenilgiye uğrayan düşman, Eskişehir-Kütahya-Afyonkarahisar doğusunda bir hatta çekilerek savunma tertibini alır. İki yanı sarp kayalarla kaplı bu hattı takviye etmeye başlar. Türk ordusu da bu hatta paralel olarak gerekli hazırlıklarını tamamlamaya başlar. Ordunun silâh, teçhizat ve personel ikmali tamamlanmaya çalışılır. Ordunun lojistik desteğini sağlayacak olan menzil teşkilâtında düzenlemelere gidilir ve yurt içinde kurulan imalâthanelerde ordunun ihtiyacı olan malzemeler imal edilmeye çalışılır. Taarruz hazırlıkları döneminde ordu mensupları sıkı bir askerî eğitimden geçirilir.
Bu safhadan itibaren Batı Cephesi kumandanı İsmet Paşa’nın zafere giden yolda yayımladığı emirler dört safhalı olarak değerlendirilebilir.
Birinci Safha; Harekât hazırlıklarına ilişkin DURUM DEĞERLENDİRMELERİ ve İKAZ mahiyetindeki emirler:
Bunlardan ilki Ağustos 1922’de yayımladığı aşağıda yer alan Genel Durum Değerlendirmesidir.
[ult_content_box border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” bg_color=”#f7f7f7″]
Kemal Niş, Türk İstiklâl Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi, 6’ıncı Kısım 2’nci Kitap, Büyük Taarruz (1-31 Ağustos 1922), Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi, Ankara 1968, sf. 16-17. … ??.08.1922
(…) Batı Cephesi Komutanlığı [İsmet Paşa] Ağustos 1922 başında genel durumu[durum üzerine] görüşünü ordulara şu emirle bildirdi:
“Yunan Ordusunun Sevr hattına çekileceğine dair çıkan söylentilere aykırı olarak hiç bir yerden çekilmediği görülmüş ve çekilmeyeceği anlaşılmıştır.
Anadolu’dan Trakya’ya sadece üç alay (28 nci, 55 nci, 60 ncı) gönderilmiş, Çatalca bölgesine bir tümen yanaştırılmıştır.
Yunan Dışişleri Bakanlığı İstanbul’un işgalini istemiş, fakat İtilâf Devletleri tarafından kabul edilmemiş ve Çatalca’ya İngiliz, Fransız, İtalyan birlikleri sürüldüğü işitilmiştir.
Yunanlıların İzmir’i bırakmayacakları anlaşılmış ve işgal ettikleri yerlerde muhtariyet ilân etmişlerdir.
Anadolu cephesinin ikinci derecedeki bölgelerinde bulunan Yunanlılar, birliklerimizle temas ederek Menderes boyundan çekileceklerini yaymaktadırlar. Bütün bunların özel maksatla yapıldığına şüphe yoktur.
İngilizlerin, İstanbul’un Yunanlılar tarafından işgaline müsaade ettikleri ve bu suretle Yunanlıları harbe devama kandırdıkları kabul olunmazdır. Boğazlarda İngiliz hakimiyetini sağlamak için Yunanlıları harbe devam ettirmekten başka vasıtaları yoktur. Trakya’da hazırlanan iki ve belki de üç Yunan tümeninin İstanbul’u işgal ettikten sonra, ya da işgal etmeden Anadolu’ya sevkolunmaları ihtimali çok önemlidir.
Yunanlıların Anadolu’da Menderes bölgesinde adetleri fazla olan bağımsız alaylarından önemli bir kısmını geri çekerek bunlardan bir tümen teşkil edip harekâta hazırlamaları da bizim için çok zararlı olur.
Hazırlıklarını örtmek, geniş cephelerini seyrek postalarla işgal için erlerimizi ve halkımızı barış propagandaları ile uyutmak istemeleri başka türlü yorumlanamaz.
Düşman Anadolu ve Rumeli’deki kuvvetlerini topladıktan sonra asıl ordumuza karşı taarruza geçecektir.
Biz de yeni hazırlık ve toplantı devresinde olduğumuzdan düşmanın durumu dikkatle izlenmeli ve hazırlıklarımız bir an önce sonuçlandırılmalıdır.
Düşmanın aldatıcı ve uyutucu faaliyetlerinden korunmak için bütün komutanların büyük ve azimli gayretleri lâzımdır.”
[/ult_content_box]
Her harekatta Komutanın harekât tasarısı daha açık ifadesiyle harekâtın tahayyülü ve olası uygulanabilir hareket tarzlarının belirlenmesi ve muhakemesi zafere giden yolda ilk adımdır. Bu bağlamda İsmet Paşa’nın Garp Cephesinde gelecek harekâtı nasıl tasavvur ettiğini gösteren aşağıdaki harekâtın tasarısına ilişkin aşağıdaki değerlendirmeleri özel önemi haizdir.
Harekâta ilişkin bu değerlendirilmeler yapılırken, Mustafa Kemal Paşa da 27 Temmuz’da Batı Cephesi karargâhının bulunduğu Akşehir’e gelmişti. 27/28 Temmuz gecesi Genelkurmay başkanı ve İsmet Paşa ile yapılan görüşme sonunda, tespit edilmiş olan plan gereğince taarruz etmek üzere, 15 Ağustos’a kadar bütün hazırlıkların tamamlanmasına karar verildi.
Bunun üzerine İsmet Paşa, 6 Ağustos 1922’de ordularına gizli olarak taarruza hazırlık emri verdi.
[ult_content_box border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” bg_color=”#f7f7f7″]
[Kemal Niş, Türk İstiklâl Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi, 6’ıncı Kısım 2’nci Kitap’tan:]
Plana uygun olarak, Batı Cephesi Komutanlığı, 6 Ağustos 1922 taarruz hazırlık emrini yayınladı:
“1. Trakya’da geniş hazırlık ve askerî teşkilât yapmakta olan düşmanın yeni teşkillerini Anadolu’ya getirmeye vakit kalmazdan önce, acele olarak taarruza geçmekliğimiz bir mecburiyet halinde meydana çıkmaktadır. Cephe Komutanlığı, tetkikler ve esaslı düşünceler neticesinde asıl kuvvetlerle 1 nci Ordu mıntakasında Akarçay’la Ahır dağları arasından taarruz etmek üzere katî ve seri hazırlıkta bulunmak kararını vermiştir.
Taarruzun hedefi: Afyon-Ahır dağları ve devamından başlayarak inkişaf edecek genel meydan muharebesi neticesinde düşman büyük kısmını yenerek kuzeye atmaktır.
2. 1 nci Ordu, daha başlangıçtan itibaren büyük kuvvetlerle işe girişerek, 4 ncü ve 1 nci düşman tümenlerini kesin olarak mağlup edecek ve mevzilerini zaptedecek surette harekâta başlayacaktır.
Halen, büyük kısmiyle Banaz-Susuzköy mıntakasında bulunan 2 nci Yunan Tümenini ve daha batıdan meydan muharebesine katılmak üzere doğuya hareket edecek düşman kuvvetlerini ilk devrede durdurmak lâzımdır.
4 ncü ve 5 nci Kolordularla 2 nci Kolordu toplanmanın muhtelif safhalarında 1 nci Ordu emrine verileceklerdir.
1 nci Ordunun hazırlık projesine Cephe’den yazılan cevap bir talimat mahiyetinde olduğundan bunun bir sureti 2 nci Orduya da bilgi için takdim kılınmıştır.
3. 2 nci Ordu, önce 3 ncü ve 6 ncı Kolordularla, 1 nci Ordu mıntakasında yapılacak ve takriben beş gün devam edecek olan toplanmayı örtecek, sonra genel taarruz esnasında karşısında mümkün olduğu kadar fazla düşman kuvveti tespit eyleyecektir. Bunun için, 2 nci Ordunun vaktinde ileri mevzilere yanaşması ve 1 nci Ordunun taarruzundan daha evvel ve özellikle düşmanın Afyon grubunun kuzey kanadına karşı taarruzî faaliyete geçmesi icab edecektir.
Düşman bizim Afyon güney mıntakasında aslî taarruzumuza Porsuk’la Akarçay arasında doğuya doğru mukabil harekât ile cevap vermeye kalkarsa, bizim asıl taarruzumuz kesin netice verinceye kadar 2 nci Ordu birbiri gerisindeki mevzilerde zaman kazanacak ve bu esnada özellikle 1 nci Ordunun sağ kanadını Akarçay kuzey yakınında temin eyleyecektir.
4. 1 nci ve 2 nci Orduların toplanması ile taarruz mıntakasına nasıl yöneltilecekleri bağlı kroki-3’de gösterilmiştir.
5. Kocaeli Grubuna, esasen taarruzî hareketlerle en az karşısındaki 11 nci Yunan Tümenini tespit etmek vazifesi verilir.
6. Son zamana kadar, yani taarruz mıntakasında toplanmanın bitmesine kadar maksadımızı düşmandan gizlemek, planımızın esasıdır. Ancak bu suretle zayıf düşman kuvvetlerini basarak kuvvetçe ve moralce üstünlükle meydan muharebesine başlamış oluruz. Bunun için harekete geçinceye kadar taarruz maksat ve niyetimizi kendi kıtaatımıza karşı da gizlemek, bütün tedbirleri yakında başlaması umulan düşman taarruzunu ileri mevzilerde kabul için yapılması gerekli tertip şeklinde göstermek lâzımdır. Düşmana karşı da “bir düşman taarruzunu beklemekte olduğumuz” propaganda edilmelidir. Maksadımızı gizlemek için ordular her tedbiri özel dikkatle takip ve tatbik edeceklerdir. Her halde şimdiden yapılacak bir tedbir olmak üzere 2 nci Kolordu birliklerinin Aziziye etrafında toplanması süratle temin olunmalıdır.
7. Ordular, menzil hizmetlerini, aldıkları vazifeye göre kendileri hazırlayarak ikmal edecekler ve Cepheye bilgi vereceklerdir.
1 nci Orduya Akşehir menzil vesaiti verilmiştir. Bundan başka 2 nci, 4 ncü Kolordularla beraber 2 nci Ordu menzilinden 300 ton menzil vesaiti de 1 nci Ordu emrine verilecektir. Birinci derecede erzak, cephane depolamasına, ahali kollarının tanzim ve teşkiline önem verilmelidir. Erzak nakliyatı için geniş ölçüde ahali vasıtalarından istifade zaruridir. Toplam olarak 300 ton kabiliyetinde kabul olunan 100 kadar seri kamyon hazırlanarak teşkil edilmekte olup bitiminde 1 nci Orduya verilecektir.
Kişiye özel olarak 1 nci ve 2 nci Ordulara 6 Ağustos 1922’de yazılmıştır.
Batı Cephesi K.
İsmet”
[/ult_content_box]
Taarruz hazırlık emrini müteakiben yayımlanan 13 Ağustos tarihli tamamlayıcı emir takip etti.
[ult_content_box border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” bg_color=”#f7f7f7″]
Kemal Niş, Türk İstiklâl Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi, 6’ıncı Kısım 2’nci Kitap, sf. 38-39. … 13.08.1922
Batı Cephesi Komutanı [İsmet Paşa], 13 Ağustos 1922’de ilk verdiği emirde (özet):
“Düşmanın 55 nci, 56 ncı ve 28 nci Alaylarının Trarkya’ya geçirildiği, Menderes bölgesinden de 58 nci Alayla 9 ncu Tümenden bir alayın gittiği söylenmektedir. Düşman konuşunda değişiklik olmadığı, Afyon güney bölgesinde daha hassas davrandığı görülmüştür. Cephenin 6 Ağustos 1922 tarihli emri, birbiri arkasından verilecek emirlerle tatbik edilecektir.
1 nci Ordu 14/15 Ağustos gecesi 15 nci Tümeni Çay batısına geçirerek, 2 nci Ordu da 4 ncü Kolordudan bir tümeni 15 nci Tümenin bırakacağı bölgeye yerleştirecek, 25 nci Ağır Topçu Alayı 1 nci Taburu Çay’ın iki tarafında yerleşecek. Hareketler gece büyük bir sessizlikle yapılacak, gündüzleri meydan ve yollarda normalden fazla kol ve ağırlık gösterilmeyecektir. Hava gizlenmesine önem verilecektir. Konuş değişikliği 14 Ağustos akşamından 16 Ağustos 1922 sabahına kadar yavaş yavaş yapılacaktır” denilmekteydi.
[/ult_content_box]
İkinci Safha; TAARRUZUN icrasına yönelik HAREKÂT EMİRLERİ,
20 Ağustos 1922 günü öğleden sonra saat 16.00’da Mustafa Kemal Paşa Batı Cephesi Karargahı’na geldi. İsmet Paşa ile kısa bir görüşmeden sonra 26 Ağustos 1922 sabahı düşmana taarruz için İsmet Paşaya emir verdi.
Mustafa Kemal Paşa 20/21 Ağustos 1922 gecesi 1’inci ve 2’inci Ordu Komutanlarını da Cephe Karargâhına çağırdı. Genelkurmay Başkanı ve İsmet Paşayla birlikte, taarruzun nasıl yapılacağını harita üzerinde kısa bir savaş oyunu şeklinde açıkladıktan sonra İsmet Paşa’ya o gün vermiş olduğu emrin son koordinasyonunu tamamladı.
Bunun üzerine İsmet Paşa 25 Ağustos 1922 saat 12.30’da Taarruz Emrini yayımladı.
[ult_content_box border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” bg_color=”#f7f7f7″]
CEPHE EMRİ: 93
(TAARRUZ İÇİN)
1. Düşman genel durumunda 25 Ağustos 1922 sabahına kadar bir değişiklik keşfolunamamıştır. Buna nazaran düşman, büyük kısmıyla 2 nci Ordu karşısında bulunmaktadır.
2. 26 Ağustos 1922 sabahleyin düşmana genel taarruz icra olunacaktır.
3. 1 nci Ordu 26 Ağustos 1922 fecirle Afyon güney ve batısında buran düşman kuvvetlerini yok edecek surette taarruz edecektir. Düşman mevzileri zaptolunduktan sonra umumî harekât cepheden ayrıca tanzim olunacaktır. 5 nci Kolordu esas olarak önce 1 nci Ordu karşısındaki düşmanın gerilerine düşecek surette görevlendirilecektir. Bu kolordu, düşmanın ihtiyat grubu ve Uşak grubuna karşı keşif ve emniyet hizmetlerini de ifa edecektir. Ordunun sol kanadı, Toklusivrisi ve İslâmköy’e karşı 6 ncı Tümenle temin edilecek ve yine 6 nci Tümen tarafından düşmanın İslâmköy’de bulunan grubunun harekâtı dahi keşfolunacaktır. Sandıklı’dan batıya doğru bütün cephede ordu tarafından kararlaştırılan ve hazırlanan taarruzî faaliyetler tatbik olunacak, 3 ncü Süvari Tümeni Uşak genel doğrultusunda taarruz edilecektir. 2 nci Kolordu 26 Ağustos 1922 sabahı 3 ncü Tümeniyle Sandıklı kuzeyindeki Kızık, Karacaören; 4 ncü Tümeniyle Dadak civarında; 7 nci Tümeniyle Efesultan ve batısında hazır bulunacaktır. Bu kolordu karargâhı ve tümenleriyle 1 nci Ordu her an sürat ve emniyetle muhabere edebilmelidir.
4. 2 nci Ordunun 26 Ağustos 1922 günü için asıl vazifesi Afyon doğu cephesindeki düşmanın 12 nci ve 5 nci tümenleriyle düşman ihtiyat grubunu taarruz harekâtiyle tespit ve işgal etmektir.
5. Kocaeli Grubu, karşısındaki düşmanı tespit etmek üzere, kararlaştırıldığı gibi, özellikle Göksu ile Karasu vadileri arasında taarruzî faaliyette bulunacaktır.
6. Cephe karargâhı 25 Ağustos 1922 akşamından itibaren Kocatepe güneyinde bulunacaktır.
7. 93 numaralı bu cephe emri 25 Ağustos 1922 saat 12:30’da 1 nci Ordu Komutanlığına yazılı olarak, 2 nci Ordu Komutanlığına Bolvadin’de 2 nci Ordu Kurmay Başkan Yardımcısı Yarbay Ali Rıza vasıtasıyla telefonla ve Kocaeli Grubuna şifreyle yazılmıştır.
Garp Cephesi Komutanı
İSMET
[/ult_content_box]
Başkomutan Mustafa Kemal, 26 Ağustos sabahı Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa (Çakmak), Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa (İnönü) ile muharebeyi yönetmek üzere Afyonkarahisar sınırlarında kalan Kocatepe’de yerini aldı.
Topçu ateşleriyle şafak vakti başlayan harekâtın devamında Türk askeri, sabahın ilk ışıklarıyla hücuma geçip Tınaztepe’yi ele geçirdi ve Belentepe ile Kalecik Sivrisi’nden düşmanı uzaklaştırdı. Taarruzun ilk gününde 1. Ordu birlikleri, Büyük Kaleciktepe ile Çiğiltepe arasında 15 kilometrelik alanda, düşmanın birinci hat mevzilerini ele geçirdi. 5’inci Süvari Kolordusu, düşman gerilerindeki ulaştırma kollarına başarılı taarruzlarda bulundu, 2’nci Ordu ise cephede tespit görevini aksatmadan sürdürdü.
İsmet Paşa, harekâtın sevk ve idaresine ilişkin olarak gün gün aşağıdaki harekât emirlerini yayımladı.
27 Ağustos 1922
Türk ordusu, 27 Ağustos sabahı yine bütün cephelerde yeniden taarruza geçti ve aynı gün Afyonkarahisar, 8’inci Tümen tarafından düşman işgalinden kurtarıldı.
[ult_content_box bg_color=”#f7f7f7″ border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|”]
27 Ağustos Saldırısı İçin Verilen 94 Numaralı Cephe Emri (Özet)
Kemal Niş, Türk İstiklâl Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi, 6’ıncı Kısım 2’nci Kitap, sf. 114-115. … 26.08.1922
Batı Cephesi Komutanı [İsmet Paşa] 27 Ağustos 1922 günü için, taarruza devamla Sincanlı ovasına hâkim olmak kararını verdi ve aşağıda özeti yazılı 94 sayılı emrini yayınladı:
“1. Düşman bugün (26 Ağustos) 1 nci Ordu cephesindeki kuvvetlerini önemli surette takviye etmiştir. Takviye miktarı henüz tamamiyle anlaşılamamıştır. Bu cephede muvaffakiyetle başlayan harekât, düşmanın karşı taarruzlarına rağmen akşama kadar devam etmiştir.
2. Ordular, 25 Ağustos 1922 tarih ve 93 sayılı Cephe emrindeki görevlerine devam edeceklerdir. Ele geçen mevzilerin korunması ve taarruz harekâtımızın iyi hazırlanarak yapılması ilerisi için de birinci derecede önemlidir. 5 nci Kolordu daha fazla faaliyete getirilmelidir. 3 ncü Kafkas kümeni Tınastepe gerisine sürülecek, 1 nci Kolordu emrine girecek. 4 ncü ve 7 nci ihtiyat Tümenleri şimdilik yerlerinde kalacaklardır.
3. Kocaeli Grubu şimdilik kesin muharebelerden çekinecektir.”
[/ult_content_box][ult_content_box bg_color=”#f7f7f7″ border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|”]
Ordulara Verilen Emirler (Özet)
Kemal Niş, Türk İstiklâl Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi, 6’ıncı Kısım 2’nci Kitap, sf. 140, 141. … 27.08.1922
Bugün (27 Ağustos) saat 17:00’de Batı Cephesi Komutanlığı ordularına şu emri verdi (özet):
“8 nci Tümen cephesinden de düşman dağınık bir surette çekiliyor. 2 nci Ordu, 6 ncı Kolordu ile ve özellikle 61 nci ve Mürettep Süvari Tümenleriyle gece dahi şiddetli taarruzlarına devam edecektir. Her iki ordu düşman mağlubiyetini tam bir bozgunluğa uğratmak için gece (27/28 Ağustos) topçu ile takviyeli mürettep müfrezelerle yakından ve birçok istikametlerden takip edeceklerdir. Bu müfrezelerin arkalarından da büyük kısımların ilerlemeleri lâzımdır. Şimdiden gerekli tedbirler alınmalıdır.” Batı Cephesi Komutanı saat 19:00’da 2 nci Ordudan, takip için ordu komutanının verdiği emrin suretini istedi.
Batı Cephesi Komutanı ordulara saat 19:00’da telefonla şu emri verdi:
“Bozulan düşmanın hep kuzey istikametine çekildiği anlaşılıyor. Nerede ve ne durumda bulunduğunu tahkik etmek sevk ve idare için en önemli bir meseledir. Ordu komutanlarından bu cihetin tayinini rica ederim. Bütün süvari kuvvetlerinden ve her vasıtadan istifade edilmelidir.” Ayrıca, 2 nci Ordu Komutanlığından, Yunanlıların Eskişehir Grubu hakkında bilgi beklediğini de bildirdi.
[/ult_content_box]
28 Ağustos 1922
28 ve 29 Ağustos’ta başarıyla sürdürülen taarruz, düşmanın 5’inci tümeninin etkisiz kılınmasıyla neticelendi.
[ult_content_box bg_color=”#f7f7f7″ border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|”]
Saldırı ve İlerlemeye Devam Emri (Özet)
Kemal Niş, Türk İstiklâl Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi, 6’ıncı Kısım 2’nci Kitap, sf. 145-146. … 28.08.1922
(…)
Batı Cephesi Komutanı [İsmet Paşa] 28 Ağustos 1922 saat 00:30’da şu emri verdi (özet).
“1. Düşmanın üç tümenden fazla kuvveti Afyon güney mevzilerinden dağınık olarak kuzeye atılmıştır. Tarafımızdan takip edilmektedir. İzmir yolu kesilmiştir. Hangi hatta muharebeyi kabul edeceği belli değildir.
2. Düşman aralıksız takip edilerek muharebeye mecbur edilecektir. Maksat: İmhadır.
3. Düşmanın en yakın ve genel olarak Teperoğlan gediği-Belcemeşe-Çatalçeşme-Resulbaba-Oğlanmezarı-Bakırcık-Çalışlar-Dumlupınar-Toklusivrisi hattını savunması umulur. Ordular bu hatta karşı düzenleneceklerdir.
4. 2 nci Ordu: Düşmanın Eskişehir ve Kütahya doğrultularına çekilmesini önleyecek. Bunun için, 61 nci Tümeniyle Muratlar güneyinde Çakırtepe (İhsaniye istasyonunun 3 km. batısı) doğrultusunda, 6 ncı Kolordusu ile Susuz-Hasanköy (Belce) hattına karşı ilerleyecektir. 1 nci Tümen geceden yürütülerek süratle muharebeye sokulacaktır. Mürettep Süvari Tümeni Döğer-Altıntaş doğrultusunda, süvari kolordusu ile birleşecek surette ilerlemelidir. Eskişehir Grubuna karşı ordunun yanı 41 nci Tümenle temin edilecektir.
5. 1 nci Ordu: Düşmanın İzmir doğrultusuna çekilmesini önleyecektir. Bunun için; 2 nci Kolordu Hamam kuzey ve güneyinde toplanarak Çatalçeşme-Resulbaba hattına karşı, 4 ncü Kolordu Ayvalı-Akçaşehir bölgesinde toplanarak Oğlanmezarı-Başkimse hattına karşı, beş tümenli 1 nci Kolordu da Düzağaç-Tazılar bölgesinde toplanarak düşmanın kuzey ve batıda bulunacak cephesine karşı yöneleceklerdir. 5 nci Süvari Kolordusu düşmanın gerilerinde, ateşle etkileyecek kadar yakından muharebeye katılacak ve düşmanın çekilmesini devamlı olarak kesecek ve Altıntaş doğrultusunda Mürettep Süvari Tümeniyle irtibat arayacaktır. 1 nci Ordu sol yanını 6 ncı Tümenle temin etmeye devam edecek, 3 ncü Süvari Tümenini İzmir doğrultusuna yöneltecektir. 4 ncü Piyade Tümeni Ordu ihtiyatı olarak 1 nci Ordu emrinde kalacaktır.
6. İki ordu arasındaki hat Afyon-Altıntaş yoludur. Yol 1 nci orduya dahildir.
7. Kocaeli Grubu, düşmanın Bursa menzili üzerine yöneltilmek üzere hazırlanmaktadır.”
[/ult_content_box][ult_content_box bg_color=”#f7f7f7″ border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|”]
1. Ordu Komutanına Gönderilen Mesaj
Kemal Niş, Türk İstiklâl Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi, 6’ıncı Kısım 2’nci Kitap, sf. 182. … 28.08.1922
Batı Cephesi Komutanı [İsmet Paşa] 28 Ağustos 1922 saat 20:30’da 1 nci Ordu Komutanına yazılı olarak aşağıdaki düşüncesini bildirdi:
“2 nci Ordunun raporlarına göre bugün öğleyin Eskişehir bölgesindeki düşmanda çekilme belirtileri görülüyor. Bundan daha önemlisi de Mürettep Süvari Tümeninin bugün öğle vakti Döğer’e vardığını, düşmanın daha sabahtan depolarını yakarak Döğer istasyonunu terkettiğini, süvari tümeninin Altıntaş doğrultusunda yürüdüğünü bildirmesidir. Bu halde düşman, Eskişehir demiryolundan vazgeçtiğinden artık Resulbaba’da bir muharebe fikri uzaktır. Aksine, asıl kuvvetleriyle hızla Dumlupınar ve Uşak mevzilerini arka yollardan dolaşarak tutmaya çalışmakta olduğu muhakkaktır. Bunun için, bizim Dumlupınar mevzilerini düşmandan önce tutmamız hayatî bir meseledir. 29 Ağustos 1922 günü için Hamurköy çayı ile Arpalı-Hasandede arasından 4 ncü Kolordu ile, çekilen düşman kollarına ve 1 nci Kolordu ile de batıya Dumlupınar mevzilerine taarruz, bu durumun gerektirdiği tedbirdir. 2 nci Ordu, yürüyüşte olduğunu bildirmiştir. Düşmanın batıya çekilişini önlemek için süvari kolordusunun Arpagediği-Murat dağı tepeler hattı ile Kütahya-Gediz şosesi arasına çabuk yerleşmesi lâzımdır. 2 nci Kolordu da, gerektiğinde 4 ncü Kolorduyu takviye için ihtiyat olarak batıya yürütülür. Ordulardan alınacak son bilgiye göre tarafımızdan verilecek Cephe emrinin bu mütalâaya dayanacağını şimdiden açıklar ve 1 nci Kolordunun, Dumlupınar mevzilerini düşürmek için ağır topçu ile takviyesinin göz önünde bulundurulmasını arz ederim.”
[/ult_content_box][ult_content_box bg_color=”#f7f7f7″ border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|”]
96 Numaralı Cephe Emri (Özet)
Kemal Niş, Türk İstiklâl Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi, 6’ıncı Kısım 2’nci Kitap, sf. 183-184. .. 28.08.1922
Batı Cephesi Komutanı[İsmet Paşa], 1 nci Ordunun durumunu öğrendikten sonra artık 2 nci Ordunun raporunu beklemesi çok geç kalacağından 28 Ağustos 1922 saat 23:15’de 96 sayılı emrini verdi (özet):
“Yedi tümenlik bir düşman kuvveti Teperoğlan gediği-Afyon doğu, güney ve batısında iki günlük meydan muharebesinde yenilmiştir. Çok düzensiz ve dağınık bir halde kuzey ve kuzey-batıya çekilmektedir. Eskişehir grubunda da batıya çekilme belirtileri vardır. Kuzey ve kuzey-batıya çekilen düşmanın Dumlupınar mevzilerine yerleşmesine ve kurtulmasına meydan vermeden aralıksız takip edilecektir. 1 nci Ordu bütün kuvvetiyle batıya dönerek ve Dumlupınar mevzilerine hakim olarak düşmanın Uşak doğrultusuna çekilmesini önleyecek, çekilen iki tümeni de mağlup etmeyi gözönünde bulunduracaktır. 5 nci Kolordunun hareketi batıya çekilen düşmanın çekilme doğrultularını kapatacak tarzda düzenlenmelidir. 2 nci Ordu Belce-İlbulak dağı-Hamurköy-Çalköy hattının kuzeyinden hareket etmek üzere 1 nci Ordunun sağ yanından takibe katılacaktır. Mürettep Süvari Tümeni 2 nci Ordu emrinde bırakılmıştır. Yukarıda söylenen hat, iki ordunun ara hattıdır. 2 nci Ordu aynı zamanda kuzey doğrultulardan gelmesi umulan herhangi bir tehlikeyi gözönünde bulundurarak tedbir alacak, düşmanın Eskişehir Grubu da o bölgedeki kuvvetlerimizle zorlanacaktır.”
[/ult_content_box]
[ult_content_box bg_color=”#f7f7f7″ border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|”]
6. Kolordu, 61. Tümen ve Mürettep Süvari Tümeni Komutanlarına Verilen Emir (Özet)
Kemal Niş, Türk İstiklâl Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi, 6’ıncı Kısım 2’nci Kitap, sf. 187. … 29.08.1922
2 nci Ordu ile irtibat yapamayan Batı Cephesi Komutanlığı, harekâtın geç kalmaması için, 29 Ağustos 1922 saat 10:30’da otomobille yolladığı bir subayla doğruca 6 ncı Kolordu, 61 nci Tümen ve Mürettep Süvari Tümeni Komutanlıklarına şu emri gönderdi (özet):
‘‘Bugün 1 nci Ordu Dumlupınar’a taarruz etmektedir. 6 ncı Kolordu Resulbaba kuzeyinden Çalköy genel doğrultusunda yürüyüştedir (bu emir evvelce Cephe Komutanlığından kolorduya gönderilmişti). 61 nci Tümen Altıntaş-Kurtköy üzerinden Allıören (İşören) doğrultusunda yürüyecektir. Tümenin 6 ncı Kolordu ve Mürettep Süvari Tümeniyle irtibatı lâzımdır. Mürettep Süvari Tümeni bütün kuvvetiyle önce Kütahya’yı işgal edecek, sonra düşmanın Eskişehir’den çekilme yolunu kesmek üzere İnönü doğrultusuna ilerleyecektir. Bu tümenin emrine Meclis Muhafız Taburu gönderilmiştir. Kütahya ve Eskişehir doğrultularını uzak mesafelerden keşfe 61 nci Tümen önem verecektir.” 2 nci Ordu ile irtibat olmadığından emir doğruca 61 nci Tümen, Mürettep Süvari Tümeni ve 6 ncı Kolordu Komutanlıklarına bildirildi.
[/ult_content_box][ult_content_box bg_color=”#f7f7f7″ border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|”]
2. ve 5. Kolordu Komutanları Hakkında 1. Ordu Komutanına Gönderilen Mesaj
Kemal Niş, Türk İstiklâl Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi, 6’ıncı Kısım 2’nci Kitap, sf. 182-183. … 29.08.1922
Batı Cephesi Komutanı[İsmet Paşa] 28 Ağustos 1922 harekâtında 2 nci ve 5 nci Kolordunun görevleri hakkında aşağıdaki emrini 29 Ağustos 1922 saat 01:30’da ordulara gönderdi:
Gizli
1 nci Ordu Komutanlığına
2 nci Kolordu 28 Ağustos’ta lâzım ve kabil olan takip faaliyetinde bulunmamıştır. Kolordu komutanı düşmanla muharebe teması aramakla meşgul ve bağlanmış görünmüyordu.
5 nci Kolordunun faaliyetini bu durumda ancak düşmana terk ettirdiği malzeme ile tayin etmek kaabildir. Kolordu, malzeme tayini ile ciddî muharebe faaliyetinden hesap vermeye davet edilecektir. Her iki Kolorduya bu görüşlerimizin zata mahsus olarak bildirilmesini rica ederim.
İSMET
[/ult_content_box]
30 Ağustos 1922
29 Ağustos gecesi durum değerlendirmesi yapan komutanlar, hemen harekete geçilip taarruzun kısa sürede sonuçlandırılmasında hemfikir oldu ve planın 30 Ağustos’ta aksamadan uygulanması için gerekli önlemler alındı.
[ult_content_box bg_color=”#f7f7f7″ border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|”]
30 Ağustos Sabahı Ordulara Verilen Emir
Kemal Niş, Türk İstiklâl Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi, 6’ıncı Kısım 2’nci Kitap, sf. 231-232. … 30.08.1922
Batı Cephesi Komutanı [İsmet Paşa] 30 Ağustos 1922 saat 06:00’da ordulara şu emri verdi:
1 nci, 2 nci Ordu K.
1. Ordulardan alınan bilgilere göre düşmanın en az iki tümen tahmin olunan bir kuvveti Kozluca tepeleri-Hamurköy güneyi-Aslıhanlar mıntıkasında güneye cephe almış olarak 1 nci Ordu birlikleriyle muharebe halinde ve kuzeyden ilerlemekte olan 2 nci Ordu birlikleriyle muharebe temasındadır. Toklusivrisi’nden Kaplangı’ya doğru iki tümenimiz düşmanın çekilme yoluna ilerlemektedir. Genellikle düşman kuvvetleri bir an önce kaçıp kurtulmaya çalışmaktadır. Cephe Komutanlığının tahminine göre düşman için açık görünen Çalköy-Kızıltaş deresi yolu her nevi düşman kuvvetleri ve enkazı ile dolu olacaktır. 3 ncü Süvari Tümeni Uşak’ın batısında Ulubey civarında demiryolu ulaştırmasını kesmiştir.
2. Orduların vazifesi: Aslıhanlar meydan muharebesinin her iki ordu tarafından bütün kuvvetleriyle süratle sonuçlandırılması ve Dumlupınar’ın süratle düşürülerek düşman çekilme yollarının tamamen kesilmesi ve İzmir doğrultusunda takibin aralıksız devamı ile kurtulmuş olması umulan dağınık düşman kollarının da durmaksızın muharebeye ve bu suretle kâmilen teslim olmaya zorlanmasıdır. Günlerden beri gece gündüz muharebe eden birliklerimizden durmaksızın ve dinlenmeksizin harekâta devam istenmektedir.
3. Mürettep Süvari Tümeni ile Kütahya’nın işgali ve oradan İnönü’ye yürütülmesiyle Eskişehir istikameti en iyi keşif ve temin edilmiş olur.
5 nci Kolordunun, Aslıhanlar meydan muharebesinin sonuçlandırılmasından sonra durmaksızın ve dinlenmeksizin Kızıltaş deresinden Uşak’a yöneltilmesi kararlaştırılmıştır.
4. Bu direktif 30 Ağustos 1922 saat 06:30’da 1 nci, 2 nci Ordulara yazıldı.
Batı Cephesi Komutanı
İsmet
[/ult_content_box][ult_content_box bg_color=”#f7f7f7″ border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|”]
2. Ordu Komutanına Verilen Uyarı Emri
Kemal Niş, Türk İstiklâl Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi, 6’ıncı Kısım 2’nci Kitap, sf. 331-332. … 30.08.1922
30 Ağustos 1338[1922]
Saat: 09:00 sonra
Zata mahsustur
2 nci ORDU KUMANDANLIĞINA
1. Hangi saatte yazıldığı meçhul ve binaenaleyh vaziyetin muhakemesini işkâl eden 30 Ağustos 1338 ve 15 numaralı ordu emrinin birinci maddesinde düşmanın garba çekilmekte olmasına karşı cenupta 4 ncü Kolordunun müsademe ettiği işar kılındığı halde 17 nci Fırkanın yalnız temas ve müşahade ile iktifası kabili tecviz değildir.
Kıtaatın 30.8.1338’de saat 08:30 evvelde muharebe meydanına tahrik edilmesi ise daha ağır hatadır. Kıtaatın günlerden beri yorgun olması gibi bir sakat mülâhazanın hiç bir kumanda heyetine varit olmasına ihtimal vermek istemem.
2. Ordunun 30.8.1338 saat 09:00 evvel işaretli sabah raporunun altıncı maddesinde bunların (Aslıhanlar’dan Dumlupınar istikametinde yürüdükleri merkezindedir) denilmesi muntazam ve müdafaaya muktedir bir düşman karşısında bulunuyormuş gibi kıtaatı ihtiyata sevk eden ve hakikata gayr-ı mutabık olan bir mana ifade eder. Halbuki mağlup edilen ve zayıf halde ve bitkin ve meyus bulunan düşman üzerine kıtaatı bütün azim ve şiddetle atılacak bir halet-i ruhiyeye sevk etmelidir.
3. Kütahya’ya tevcih olunan Mürettep Süvari Fırkasının evvel emirde Döğer’e gönderilmesi de ancak hatadır. Kırgıl üzerinden yürüyen düşmanın Döğer’e değil Kütahya’ya gitmek istemesi ağlebi ihtimal kabul olunmuş ve Türkmen dağı ile Kütahya arasını katedecek tedabir cümlesinden olmak üzere cephe emirlerinde bu cihetler nazarı dikkate alınmıştır.
Ordu vaziyet-i umumiyenin icabatını ihata da bizzarur teahhür ettiği zamanlar, cephe emirlerinin mebni olduğu mülâhazat-ı esasiyeye hulûl etmeye hasr-ı gayret eylemesi rica olunur.
Garp Cephesi Kumandanı
İsmet
[/ult_content_box][ult_content_box bg_color=”#f7f7f7″ border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|”]
30 Ağustos Akşamı Ordulara Verilen Emir (Özet)
Kemal Niş, Türk İstiklâl Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi, 6’ıncı Kısım 2’nci Kitap, sf. 270. … 30.08.1922
Batı Cephesi Komutanı [İsmet Paşa] saat 20:00 olduğu halde ordulardan rapor almamışsa da 1 nci Ordu Komutanı ve Başkomutanla yaptığı telefon görüşmelerinden Yunan Ordusu büyük kısmının imha edilmek üzere olduğunu, Türk Ordusuna bütün seferi kazandıracak kesin muharebenin devam etmekte bulunduğunu biliyordu. Menderes bölgesinde Çivril ve Şeyh elvan dağı işgal edilmiş ve bu kesimdeki Yunan’lılar çekilmiş, Eskişehir bölgesinde de çekilme belirtileri görülmüştü. Batı Cephesi Komutanı, Adatepe bölgesinde sıkışan beş Yunan tümenine taarruzla sonuç alınmasına ve Uşak doğrultusunda takibe şiddetle devam edilmesine karar verdi. Saat 20:15’de ordulara şu emri verdi (özet):
“Kırkpınar-Kızıltepe-Hamurköy hattı ve Aslıhanlar bölgesindeki mağlup beş düşman tümeninin önce 4 ncü Kolordu ve 23 ncü Tümen, sonra 6 ncı Kolordu ve 61 nci Tümen taraflarından yakalandığı anlaşılmaktadır. 1 nci ve 2 nci Ordular önce Hamurköy, Çalköy, Aslıhanlar bölgesindeki düşman tümenlerini kâmilen esir edeceklerdir. 1 nci Ordu Uşak doğrultusunda şiddetle takibe devam edecektir. Süvari Kolordusu ile yalnız Kızıltaş deresini kapatmak değil, asıl Alaşehir genel doğrultusunda hızla ön alarak düşmanın Uşak Grubunu önlemeye ve durdurmaya çalışılmalıdır. 2 nci Ordu, 3 ncü Kolordu karargâhı ile Mürettep Süvari Tümenini ve 1 nci Piyade Tümenini derhal Kütahya doğrultusunda yürütecek ve Akoluk’dan, Kütahya’ya yönelen düşman tümenine yetişerek taarruz edecektir. Cephe karargâhı bu gece Afyon’dadır, yarın Dumlupınar’a gitmesi muhtemeldir.”
[/ult_content_box]
Üçüncü Safha; Başarıdan faydalanma, Düşmanın TAKİP ve İMHASINA yönelik HAREKÂT EMİRLERİ;
30 Ağustos’ta yapılan savaş sonunda Başkomutan Muharebesi adı verilmiştir. Düşmanın ana kuvvetleri yok edildi ve esir alındı. Düşman ordusunun Başkomutanlığını yapan General Trikopis de esirler arasına girdi. Harekât İsmet Paşa’nın harekât tasarısına da uygun bir şekilde gelişmiş ve kesin sonuç beş günde alınmıştır.
31 Ağustos 1922 günü ordularımız ana kuvvetleriyle İzmir’e doğru yol alırken, diğer birlikleriyle de düşmanın Eskişehir ve kuzeyinde bulunan kuvvetlerini yenmek üzere ilerliyorlardı.
31 Ağustos 1922
[ult_content_box bg_color=”#f7f7f7″ border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|”]
31 Ağustos Akşamı Ordulara Verilen Emir
Kemal Niş, Reşat Söker, Türk İstiklâl Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi, 6’ncı Kısım III’üncü Kitap, sf. 24-25. … 31.08.1922
Batı Cephesi Komutanlığı Yunan Ordusunun çekilmesine ve Yunanistan’dan, Trakya’dan yeni kuvvetler getirip (Milne) hattında savunmasına meydan vermeden bir an önce İzmir’e varmak, Eskişehir Grubunun Bursa doğrultusuna veya güneye çekilmesine meydan vermemek için 3 ncü Kolorduyu İnönü doğrultusunda ilerleterek arkasını kesmek kararındaydı. Bunun için 6 ncı Kolordu ile süvari kolordusuna Murat-Elma dağları kuzeyinden, 1 nci Orduyu güneyinden İzmir doğrultusunda takibi hızlandırmak, 41 nci Tümen cephesinde zayıf kuvvet bırakarak bu tümeni Kütahya kuzeyine getirip 3 ncü Kolordu emrine vermek, bu suretle 1 nci, 41 nci Piyade ve Mürettep Süvari Tümenlerinden ibaret olacak 3 ncü Kolorduyu İnönü doğrultusuna yürütmek kararına göre 31 Ağustos 1922 saat 23:00’de aşağıda yazılı emrini verdi:
“30 Ağustos 1922 günü Mamurköy, Ashhanlar civarında kati surette mağlup edilen beş Tümen kadar düşman kuvveti 31 Ağustos 1922 günü süvari kolordumuz tarafından Belova gediği mıntıkasında önlenerek tekrar kayıplara uğratıldı ve muharebenin devam etmekte olduğu anlaşılmaktadır. Üç tümenlik bir düşman kuvveti de Kaplangı dağı civarında mağlup edilerek düzensiz bir surette Uşak’a ricat ettirilmiştir. 1 nci Ordu 4 ncü Kolordu da dahil olmak üzere, aralıksız Uşak doğrultusunda takibe devam edecektir. Süvari kolordusu ile önlenmiş olan Kızıltaş deresi ve Murat çayı vadisindeki düşman kuvvetleri aleyhine kesin sonuç alınmalıdır. Menderes cephesinde bulunan birliklerimizin ileriye hareketi devam edecektir. 2 nci Ordu, 6 ncı Kolordu ve 61 nci Tümeniyle Murat dağları kuzeyinden Gediz güney-batısında Hamidiyehanı doğrultusunda yürüyecektir. Murat çayı vadisinden çekilen düşman takip olunacak ve süvari kolordusunun düşmanı durdurulmasından [durdurmasından] süratle istifade olunacaktır. 2 nci Ordu Hamidiyehanı mıntıkasından Uşak ve doğru, yahut, Kula doğrultusunda yöneltilmesi gözönünde tutularak yollar hakkında tetkikatta bulunacaktır. 41 nci ve 1 nci Piyade Tümenleriyle Mürettep Süvari Tümeni -3 ncü Kolordu Komutanının idaresinde olarak-İnönü doğrultusunda Eskişehir batısına yöneltilecektir. Bunun için 41 nci Tümen yalınız bir tabur ve iki dağ topunu şimdiki mevzilerinde örtme vazifesiyle bırakarak diğer bütün kuvveti ile 1 Eylül 1922 akşamı Seyidgazi mıntıkasından ayrılarak Akin üzerinden Sabucupınar kuzeyinde bulunan Armuteli nahiyesine hareket edecektir. Seyidgazi Müfrezesini de emrine alacak olan Porsuk Müfreze Komutanı, raporlarını doğruca Cephe’ye bildirecektir. 1 nci, 2 nci Ordular arasında hudut şimdilik Murat dağları tepeler hattıdır. (1 nci orduya dahil). Cephe karargâhı Dumlupınar’dadır. 1 nci, 2 nci Ordulara 31 Ağustos 1922 saat 23:00’de yazıldı.
Garp Cephesi K.
İsmet”
[/ult_content_box]
[ult_content_box bg_color=”#f7f7f7″ border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|”]
Ordulara Verilen Emirler/99 Numaralı Cephe Emri
Kemal Niş, Reşat Söker, Türk İstiklâl Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi, 6’ncı Kısım III’üncü Kitap, sf. 41-42; İnönü Vakfı Arşivi’ndeki 99 Numaralı Cephe Emri çevirisi. … 01.09.1922
Batı Cephesi Komutanı [İsmet Paşa], durumu mütalâa ederek düşüncelerini saat 20:00’de ordulara bildirdi: “Alınan ve kıymetlendirilen bilgilere göre Yunanlılar Trakya’daki kuvvetlerini süratle Anadolu’ya getirmektedirler. Eskişehir Grubu ecele çekilmek hazırlığı yapmaktadır. Cephe Komutanlığınca; Yunanlıların Trakya, Bursa ve Yunanistan’dan bütün kuvvetlerini İzmir’e getirerek İzmir doğusunda savunmaya çalışacağı kabul ediliyor. Bu kuvvetler en az Eskişehir ve Kocaeli Grubundan dört tümen, Trakya’dan getirebileceği üç tümen ve mağlup ordunun artıklarından üç tümen ki, toplam 10 tümen olur. Trakya’daki tümenleri en erken 10 günde Salihli’ye yetişebilirler (9 Eylül günü). Eskişehir ve Kocaeli Grubu, Mudanya’dan vapurlarla 12 günde ulaşabilirler. Buna göre, Ordumuz Salihli’nin 18 km. kadar batısındaki Ahmetli bölgesine varmadan önce bu bölgede yığınak yapmaları umulmamaktadır. Bu bakımdan Yunanlıların Çandarlı-Manisa-Torbalı hattında toplanmak istemeleri daha çok beklenir.
Düşman savunma hatları; Burhaniye-Kırkağaç-Salihli-Nazilli kuzeyi-Tire güneyi-Ayaslok (Selçuk.) “Milne hattı” ve yahut Foça-Menemen-Manisa-Kemalpaşa (NİF)-Torbalı-Selçuk olabilir (bu hatlar kroki-7’de göstermiştir).
Orduların, ileri yürüyüş sırasında düşmanın hangi hatta savunma hazırlığı yaptığını keşfetmeleri önemlidir. Sarayköy bölgesinde toplanmakta olan 74 ncü, 46 ncı, 59 ncu Alayların ilerde Ödemiş’e yöneltilmesi lâzımdır.
İzmir genel doğrultusunda Gediz çayı-Borlu Marmara gölü-Turgutlu hattı iki Ordu arasında ara hattı olacaktır.
İzmir doğusundaki düşman savunma mevzilerinin hangisinin boş veya işgal edilmiş olduğunu ordular ve en geç bir gün önce Batı Cephesi’ne bildirmelidirler ki, genel taarruzu Batı Cephesi düzenliyebilsin. 2 nci Ordunun Eskişehir bölgesine karşı durumu naziktir. Düşman birliklerini teker teker yakalayıp mağlup etmek veya İzmir doğrultusuna gelmelerini geciktirmek için cesaretli taarruzların yapılması gerekiyor. 3 ncü Kolordunun bu bölgeyi İnönü’ne kadar yapması ve duruma göre ya Bursa veya İzmir doğrultusuna yöneltilmesi Cephe’den ayrıca emrolunacaktır.”
[/ult_content_box][ult_content_box bg_color=”#f7f7f7″ border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|”]
Cephe Emri 99
1 Eylül – 338 (1922)
1– [Yunanistan kuvvetlerinin] 4. ve 12. Fırka kumandanları, generalleri de dahil olduğu halda [halde] yüzü [100’ü] mütecaviz zabit ve binlerce nefer esir edilmiştir. Uşak’tan çekilen düşman grupunu dahi aynı âkibete duçar etmek, himmetinizden muntazırdır.
(Seydi Gazi)den gelen bir düşman fırkası 31 Ağustos 38 [1922] akşamından itibaren Kütahya ve civarında kıtamız tarafından arkalanmıştır.
Uşak’tan münhezimen çekilen düşman grubu Uşak ile civarındaki köyleri yakıyor.
2– 5. kolordu küllisi ile 3 gün zarfında Salihli civarını tutacaktır. Fakat bizim tamirimize mani olacak müessesata dokunmamak üzere (İzmir Alaşehir) tarafından tahrip edilmeli. Uşak’tan çekilenleri önlemeli. İzmir işgali keşf olunarak düşmanın müdafaa edeceği hat tayin edilmeli 3. Suvari fırkası ile irtibat tesis edilmeli.
3 – 5. kolordu bu cepheye merbuttur. Raporlarını ordulara da vermelidir. 2. ve 1. Ordular İzmir istikametinde bilâfasıla yürüyüştedirler. Bu emri aldığınızı ve tertibatınızı bildiriniz.
4 – 1., 2. ordulara ve 5. kolorduya 1 Eylül-38 saat 9:00 sonrada yazıldı.
Garp Cephesi K.
İsmet
[/ult_content_box]
Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa 4 Eylül 1922 tarihinde verdiği günlük emirde harekatın hedefini İzmir’in tahrip edilmeden ele geçirilmesi ile düşmanın İzmir limanına yığılmış olan ulaştırma ve savaş gemilerinin de ele geçirilmesi olarak ortaya koymuştur.
6 Eylül tarihinde ise kasaba ve köylerin Yunanlar tarafından yakılmaması için gerekli tedbirin alınmasını emreder.
8 Eylül’de İsmet Paşa İzmir’in bir an önce ele geçirilmesi için Birinci Orduya Süvari Kolordusunu hemen harekete geçirmesini ve İzmir’in kayıtsız şartsız teslim alınmasını bildirir.
Dördüncü Aşama, HEDEFTE TERTİPLENME ve İDARİ HUSUSLARI içeren emirler;
[ult_content_box bg_color=”#f7f7f7″ border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|”]
Cephe Komutanı ordulara ayrıca şu emrini de yayınladı:
“Başkumandanlığın 1 Eylül’de yayınladığı genel emirde belirtildiği üzere olağanüstü hizmet ve yararlılıkları görülen arkadaşlarım hakkında cepheye tekliflerde bulunulmasını rica ederim.
Büyük birliklerin, muharebe halleri icabı olarak bir kumandadan diğerine geçmesi hasebiyle subayların takdirinde tümenler birinci derecede esas olacaktır.
Bir de, durum bu kadar bilgiyi toplayıp birden vermeye elverişli olmayabileceğinden tekliflerin birbiri arkasından gönderilmesi gerekmektedir. Bunun için teklifler derhal yapılmalıdır. Devam eden harekât sırasında bütün ordu personelinin aralıksız takdir edilmeye fırsat bulacaklarına güvenmekteyim.
Batı Cephesi K.
İsmet
[/ult_content_box][ult_content_box bg_color=”#f7f7f7″ border=”border-style:solid;|border-width:2px;border-radius:10px;” box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|” padding=”padding:30px;” margin=”margin-bottom:30px;” hover_box_shadow=”horizontal:px|vertical:px|blur:px|spread:px|style:none|”]
Türkiye
Büyük Millet Meclisi
Garp Cephesi
Komutanlığı
3 Eylül 1922
1. Afyonkarahisar-Dumlupınar büyük meydan muharebesinde düşman ordu-yu aslîsinin imha safhasını teşkil eden 30 Ağustos 1922 muharebesi kuzeyden 61 nci Tümen ve 6 ncı Kolordu ve güneyden 4 ncü Kolordunun iştirakiyle süvari kolordusunun tesirinde Aslıhanlar-Çal-İşören (Allıören) bölgesinde ve Çalköy doğusunda bizzat birinci hatta 11 nci Tümen nezdinde bulunan Başkomutan Müşir Gazi Mustafa Kemal Paşa hazretlerinin nezareti tahtında cereyan ve netice-i kat’iyyeye iktiran etmiştir. Bu muharebe, harbin cereyan-ı umumîsini mukaddes davamız lehine katiyetle tebdil etmiş ve Trikopis, Diyenis gibi en büyük komutanları başlarında olduğu halde düşman ordu-yu aslîsinin enkaz-ı tarumarını her taraftan kıtaatımızın ağuş-u teslimiyetine atmıştır. Ordularımız için bir hatıra-i tarihiye olmak, Başkomutanımıza muhabbet ve merbutiyet ve lâyetezelzel itimadımıza yeni bir delil teşkil eylemek üzere mezkûr 30 Ağustos 1922 muharebesine “Başkomutan Muharebesi” adı verilmiştir.
2. Garp Cephesi ordularına, 5 nci Kolorduya, Şark ve Elcezire Cepheleri Komutanlıklarına ve Erkanıharbiye-i Umumiye Riyasetine 3 Eylül 1922 tarihinde arzedilmiştir.
Garp Cephesi Komutanı
İsmet”
[/ult_content_box]
