İsmet İnönü’nün 1891-1897 yılları arasında çocukluğunun geçtiği, ilk öğrenimini tamamladığı bu konak; şimdi İnönü Konağı namıyla anılmaktadır. Sivas’ın merkezi bir semti olan Bahtiyar Bostan Mahallesinde bulunan konak, 1830’lu yıllarda Göğdünlüoğulları tarafından yaptırılmıştır.
Göğdünlüoğullarının ikinci konağında (Bahtiyar Bostan Mahallesinde bugün yerinde düğün salonu vardır.) Şıpka Müdafii Hulusi Paşa (halk arasında Ferik Paşa) oturmaktadır.
Bir akşam evine dönmekte olan Ferik Paşa’yı Mustafa İsmet, yolun ortasında durarak askerce selamlar. Parıldayan iri simsiyah gözlerden ve selamdan etkilenen Ferik Paşa akşam oturmasına Reşit Beylere gider. Mustafa İsmet’i de yanlarına çağırarak “Bunu askeri okula yazdırın, bu çocuktan çok iyi asker olur” der. Zaman çabuk geçer ve ilköğrenimini babasının atanması nedeniyle Sivas Mahalle Mektebi’nde yapan Mustafa İsmet 1892 yılında Sivas Askeri Rüştiyesine kaydolur. 1895’de bitirerek Sivas Mülkiye İdadisi’ne devam eder.
İsmet İnönü, 6 yıl kaldıktan sonra 1897 yılında ayrılacağı Sivas’a ilişkin anılarını, “Çocukluğum” başlığı altında aynen şöyle anlatmaktadır.
“1884’te İzmir’de doğmuşum. Bir adliye memuru olan babam oradan, Sivas’a sorgu hakimi olarak tayin olunmuş. Ben, hesapça, Sivas’a gittiğim zaman yedi yaşında olacağım. Çocukluk devri olarak Sivas’ı hatırlarım. Oturduğumuz ev geniş sofaları ve alaturka sedirleriyle bir meydanı andırırdı. Yarım yüzyıl sonra evimizi Sivas’ta gördüğüm zaman, yeni usulde tertiplerle, alışmadığım lüks kıyafette gözüme çarptı.
Babam Hacı Reşit Bey ahlak telakkilerinde her manası ile titiz, samimi bir müslümandı. Terbiyesi sertti. Ben Kolordu Kumandanı iken bile babamla az çok resmi idim. Kendi çocuklarımı, arkadaş gibi muamele ederek yetiştirmeye çalıştım. Her iki terbiye usulü de ailemizde müspet netice vermiştir.
Babam iyi satranç oynardı. Ben belki on yaşından beri satranç taşlarını tanırım. Babam sorgu hakimi olarak vakitli vakitsiz tahkikata gittiği için evde at beslerdi. Pek küçük yaştan beri atla tanışıklığım ve alışkanlığım vardır. Spor olarak attan başka, genç tahsil zamanımızda bugünkü oyunları bilmiyoruz. Ben futbolu binbaşı rütbesindeyken oynadım.
Sivas’ta altı ay kadar Mahkeme Çarşısında bir ilkokula gittim, sonra askeri rüştiyeye girdim. Rüştiye dört seneydi. Ben bir sene sınıfta kalarak beş sene okudum. Bu tahsil zamanım pek parlak değildir. Sınıfta kalmak gibi halden pek müteessir olmuştum. Bu, hayatımın ilk muvaffakiyetsizliğidir. Beşinci sene, oldukça göze çarpar bir öğrenci haline geldim. Beni bir sene sınıfta bırakan hesap öğretmeni Yüzbaşı Ömer Efendiyi rahmet ve minnetle anarım. Bundan sonra Sivas İdadisi’ne devam ettim. Beni beşinci sınıfa aldılar. Bir sene kadar okudum, oldukça iyi bir talebe olarak tanındım. Bu sınıflar benim yaşımın üstündeydi. Yaşla mütenasip olmayan sınıfta bulunmanın yorgunluğundan çocuklarımı korumaya çalıştım. Rüştiye ve idadi hayatından iyi hocalar tanırım. Askeri rüştiyede hesap hocamıza, mülkiye idadisinde riyaziye ve edebiyat hocalarına ilk gelişmelerimi borçluyum. Mülkiye idadileri için bir iki şey söyleyeceğim. Bunlar yedi senelik olarak açılmışlardı. Hesapça 1897 seneleri. Sınıflar on onbeş kişi. Hocaların çoğu devlet memurluğundan devşirme. Talebe çokluk itibariyle yaşlıca. Hocalarla talebe arasında adeta karşılıklı saygı hissederdim. Bu talebeden, devlet hizmetinde devam edenler, büyük mevkilere ehliyetle çıkmışlardır. Programca bugünkü liseler tabii daha ileridirler.”
Sivas İnönü Konağı, Belediye tarafından 1945 yılında İnönü Evi olarak tanzim edilmiştir. Aynı yıl Belediye tarafından İlimizde toplanan; silah, bakır işleri, ev aletleri, küçük el sanatları, sikkeler, Türk evi oturma grupları, Türk giysisi üçetek, el işlemeli elbiseler, İnönü’nün siyah beyaz fotoğrafları ve etnografik eserlerden oluşan 563 eser birlikte sergilenmiştir. Etnografik eserlerin bir çoğu 1951 yılında Sivas Konağı’na devredilmiştir. Bu eserlerin bir kısmı halen Atatürk Kongre ve Etnografya Müzesi’nde bir kısmı da İnönü Konağı’nda sergilenmektedir. Konağın çocuk bahçesi olarak kullanılan büyük bir bahçesi vardır.
Sonraki yıllarda Sivas Belediyesi’nin Müze Ev statüsünde ziyaretçi kabul ettiği İnönü Konağı’nda gerekli onarım ve bakımlar yapılamadığından konakta tahribatlar ve yıpranmalar fazlalaşmıştır.
2000 yılı sonlarında Sivas Valisi Sayın M.Lütfullah Bilgin’in girişimleri sonucunda Sivas Belediyesi ile yapılan görüşmeler sonunda İnönü Konağı İl Özel İdare Müdürlüğü’nce satın alınmış, yanında ve çevresinde bulunan gecekondu türündeki iki ev de kamulaştırılmıştır. İçindeki tarihi eserler ise Sivas Müze Müdürlüğü tarafından muhafaza altına alınmıştır.
İnönü Konağı’nın rölöve ve restorasyon projeleri ile çevre düzenleme projeleri hazırlatılarak Kültür Bakanlığı, Kayseri Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’na sunulmuştur. Aynı kurulun 30.01.2001 tarih 2731 sayılı kararı ile esaslı onarım izni alınmış ve konak 138.000.000.000.-TL.’ye ihale edilmiştir. Konağa kamulaştırma giderleri ile birlikte 250.000.000.000.-TL. harcama yapılmış durumdadır. 2000 m² ulaşan ve çevre düzenlemesi de yapılan bahçesi İl Özel İdaresi yönetiminde, 04.09.2002 tarihinde kafeterya olarak hizmete açılmıştır.
İnönü Konağı; Kültür Bakanlığı, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 17.01.1981 tarih ve A-2654 sayılı kararı ile tescil edilerek koruma altına alınmıştır.
Konak; temeli taş örgülü, bodrum kat üzerine iki katlı olarak yapılmış, çatısı kiremit kaplı, tipik Sivas evidir. Ahşap dikme araları kerpiç dolgulu ve üzeri kireç sıvalıdır. Çatısı alaturka kiremitle kaplanmıştır.
2001 yılında yapılan yeni onarımda; çevre düzenlemesinin yanında konağın taşıyıcı yapılarındaki çürüyen yerler değiştirilerek konak sağlama alınmıştır. Birinci ve ikinci kattaki odaların tabanları ve tavanları ile diktörtgen pencereleri yenilenerek bina eski görüntüsüne kavuşturulmuştur. Konağa giriş doğu yönden olup, üst katlara çıkıp ahşap merdivenlerle sağlanır. Zemin katta girişin sağında odunluk ve kömürlük olarak kullanılan iki oda ile konak bekçisinin oturduğu iki odalı mekan yer alır. Konak, birinci ve ikinci katlarda çıkmalı olup, ön cephenin batı köşesinde köşk odası bulunmaktadır.
Zeminden birinci kata çıkıldığında ortada sofa tabir edilen bölümün sağında bir oda bulunur. Odanın karşısındaki bir kapı ile ikinci sofaya geçilir. Sofanın güneyinde iki oda bulunmaktadır. Birinci kattaki kuzey ve güney cephe odalarında alçıdan yapılmış şerbetlikler yer alır. Sofadan ikinci kata çıkış, ahşap merdivenle sağlanmıştır. İkinci katta köşk odası ile birlikte bir oda daha bulunmaktadır. Odaların tabanları ve tavanları düz ahşaptan yapılmıştır. Tavanlar mavi renkli yağlı boyalıdır. Birinci ve ikinci kattaki ahşap dolaplar sade olup, vitrin amaçlı kullanılmıştır. Zemindeki odunlukta ocak yeri belirgin durumdadır.
1945 yılında Sivas’ta yıkılan bir konaktan teşhir amacıyla İnönü Konağı’na getirilen ahşap tavan, kuzey cephedeki şerbetliği olan odanın tavanına monte edilerek tavanının korunmasının yanında teşhiri de sağlanmıştır.
Ayrıca İnönü Vakfı tarafından verilen İsmet İnönü’ye ait giysi, fotoğraf, belge ve kitaplar sergilenmektedir.
(Bilgiler, Başbakanlık Tanıtım Fonu Kurulu Başkanlığı’nın katkıları ile Sivas Valiliği’nce 2002 yılında hazırlanıp bastırılan “Sivas İnönü Konağı” adlı tanıtım kitapçığından derlenmiştir.)
