Sadabat Paktı Meclis’te onaylandı
Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında, 8 Temmuz 1937 günü Tahran’da bulunan Sadabat Sarayı’nda imzalanan Sadabat Paktı, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 14 Ocak 1938 tarihli birleşiminde oylanarak kabul edildi. Oylamadan önce Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras, milletvekillerine yönelik kısa bir sunuş konuşması yaparak, Doğu Misakı’nın müzakere edilmesini rica etti. Oylamaya katılan 254 milletvekilin tamamının olumlu oylarıyla kabul edilen Sadabat Paktı, antlaşmaya taraf olan diğer devletlerin de onaylamasıyla 25 Haziran 1938 günü yürürlüğe girdi.
Sadabat Paktı sadece bir savunma antlaşması olmayıp, imza atan ülkelerin karşılıklı saldırı ve kışkırtmalardan kaçınmalarını ve bölge barışını elbirliği ile korumayı öngören bir siyasal işbirliği sistemiydi.
Birinci Dünya Savaşı sonrasında Türkiye’nin Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde keyfi çekilen sınırlar, yıllarca devam eden anlaşmazlıklara yol açmıştı. Bunlardan en önemlisi olan Ağrı Dağı isyanı, 1932 yılında Küçük Ağrı’nın Kotur’la değiştirilmesi sayesinde yatışmıştı. Ancak İran Şahı Rıza Pehlevi kalıcı bir çözüm aradığından, Sadabat Paktı’nın da fikir babası olmuştur.
Sadabat Paktı’nın metninin ana çerçevesinin, Şah’ın Atatürk’ü ziyaret ettiği 1934 yılında şekillendiği bilinmektedir. İran’ın toprak bütünlüğünü hayati bir mesele olarak gören Türkiye, onun hassasiyetlerine hoşgörüyle yaklaşmıştır. Ortadoğu’nun iki büyük ülkesinin anlaşmasına İran’ın doğu komşusu Afganistan ve her ikisinin ortak komşusu Irak da katılmıştır. Bu da İngiltere’yi dolaylı olarak anlaşmanın bir parçası haline getirmiştir. Nitekim Birleşik Krallık, 1955 yılında kurulan Bağdat Paktı’na da açıkça taraf olmuştur.
