Tarihte Bugün – 21 Temmuz

Türk ordusu boğazlardaki gayri askeri sahalara yerleşti

24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Barış Antlaşması’nın ekleri arasında yer alan Boğazlar Sözleşmesi, İstanbul’u ve Boğazlar Bölgesini yabancı işgal kuvvetlerinden kurtardı. Ancak, bu sözleşmenin iki eksiği vardı. Birincisi, Boğazlar askerden arındırılıyordu. Yani Boğazlar bölgesine Türk askeri yerleştirilemiyor, boğazlar silahsız, askersiz, savunmasız bırakılıyordu. İkincisi ise, sözleşmeyi imzalayan İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Yugoslavya, Bulgaristan ve Türkiye’nin delegelerinden oluşan bir komisyon kuruluyordu. Her ne kadar bu komisyonun başkanı bir Türk olsa da, Türkiye, dokuz üyeli komisyonda sadece bir oya sahipti. Boğazlardan geçişleri Türkiye denetleyemiyor, sadece Boğazlar Komisyonu denetliyordu. Bu denetim hakkı bu komisyona verilmişti. Bu da Türkiye’nin egemenliğiyle bağdaşmıyordu.

Lozan’da yapılan Boğazlar Sözleşmesi’nin eksikleri, 20 Temmuz 1936’da imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile değiştirildi. Sözleşme, İngiltere, Fransa, Japonya, Romanya, Yugoslavya, Yunanistan, Bulgaristan, SSCB ve Türkiye arasında imzalandı. İtalya ise sonradan sözleşmeye katıldı. Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Uluslararası Boğazlar Komisyonu’nun yetkileri Türkiye’ye geçiyor ve Boğazların denetimini tümüyle Türkiye üstleniyordu. 

Montrö Boğazlar Sözleşmesi, 29 madde ve 4 ek ile 1 protokolden oluşuyor. “Türkiye, …Boğazlar Bölgesini hemen yeniden askerleştirebilecektir” protokolü uyarınca Türk ordusu 21 Temmuz 1936’da boğazlardaki gayri askeri bölgeye yerleşti.