İsmet Paşa, Aralov’la görüştü
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Semyon İvanoviç Aralov, diplomatik yeteneğe sahip bir istihbarat uzmanı olarak geldiği Milli Mücadele Ankara’sını 1923 Nisan’ında terk ettiğinde Lozan Konferansı hâlâ devam ediyordu.
Aralov, İsmet Paşa ile Lozan arifesinde 26 Şubat 1923’te yaptığı görüşmeye büyük önem vermişti. Çünkü İsmet Paşa’ya göre Ruslar, Karadeniz’in ve Rusya’nın emniyetini Boğazlar’ın tespit edilecek statüsüne bağlıyorlardı. Bu nedenle, Türkiye’nin Lozan’da izleyeceği politikayı ve Boğazlar için nasıl bir çözüme razı olacağını anlamaya çalışıyorlardı. Boğazlar üzerinde İngiltere’nin muhtemel hesaplarını bozmak ve Boğazlar’ı savaş gemilerine karşı kapalı tutmak, en çok üzerinde durdukları hususlardı. Kendi güvenliklerini, bu şekilde Boğazlar üzerinde sağlanacak mutlak Türk hâkimiyetine bağlı sayıyorlardı.
Aralov bu görüşmelerde, hükümetinden aldığı talimat üzerine, Rusya’nın Lozan Konferansı’na ilgili bir devlet olarak katılmasını sağlamak için Türkiye’den destek dahi istemişti. Elbette Türkiye’nin Rusya adına böyle bir talepte bulunması kabul edilebilir bir istek değildi. Buna rağmen İsmet Paşa, konferansta Boğazlar meselesi görüşülürken Rusya’nın ve diğer Karadeniz ülkelerinin görüşlerini ifade etmelerine destek vereceğini ve Boğazlar’la ilgili konular ele alınırken Rus heyeti ile temas halinde çalışacağını belirtmişti.
Bu pozitif yaklaşıma rağmen Türkiye’nin Lozan’da Boğazlar konusunda kabul ettiği şartlar Sovyetler Birliği açısından tatmin edici bulunmamış ve Türk heyeti daha sonra Aralov tarafından “teslimiyetçilikle” eleştirilmiştir.
