Sanat tarihi ve kültürel değerleriyle Anıt-Kent Edirne’nin, Meriç nehri kenarında, şehir merkezine yaklaşık 10 km. uzaklıkta, söğütlük ormanının da bulunduğu alan içinde yer alan ve dönemin mimari özelliğini taşıyan geniş bahçeli, köşklerin ve konakların bulunduğu Karaağaç, Türkiye Cumhuriyetinin nüfus cüzdanı olan “Lozan Antlaşması” ile savaş tazminatı olarak Türk topraklarına katılmıştır.
Edirne’nin Karaağaç semtinde yer alan ve 1972 yılına kadar da tren istasyonu olarak kullanılan bina, bu tarihten itibaren Trakya Üniversitesi’ne devredilerek Trakya Üniversitesi’nin çeşitli birimlerini barındırmış ve sosyal tesis olarak kullanılmıştır.
Trakya Üniversitesi senatosunun 27.11.1996 tarihinde yapmış olduğu 7. toplantısında Trakya Üniversitesi Rektörü Sayın Prof.Dr.Osman İnci’nin incelemeleri ve üniversitenin Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi ile Balkan Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü’nün ortaklaşa yaptıkları öneri sonucunda Edirne’nin Karaağaç semtine bir “Lozan Anıtı, Müzesi ve Meydanı” yapılması görüşülmüş ve Lozan’ı simgeleyen bir anıtın ülkemizin hiçbir yerinde olmadığı ve ülkemizin şu anda geçirdiği süreç içerisinde Cumhuriyetin temel ilkelerine karşı yürütülen iç ve dış kaynaklı parçalayıcı ve yıkıcı faaliyetlerle Sevr’in yeniden hortlatılmak isteğine karşı üniversitenin Karaağaç Sosyal Tesisleri’nin bulunduğu tarihi mekana Cumhuriyetimizin simgesi olan Lozan Antlaşmasını anıtsal olarak belgeleyen bir yapıtın dikilmesi mevcudun oy birliği ve 1 no.lu karar ile kararlaştırılmıştır. Ayrıca yine üniversite senatosunun, 19.03.1997 tarihindeki 2 sayılı toplantısında da Lozan Anıtının da yer alacağı bu tarihi binaya Trakya Üniversitesi Rektörlük Merkez Örgütü’nün taşınması toplantının 6 sayılı kararı ve mevcudun oy birliği ile kabul edilmiştir. Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü’nün Rektörlük Makamına yazdığı 21.11.1997 tarih ve 45569 sayılı yazı ile de üniversite senatosunun aldığı bu karar gereği binanın tahsisi Trakya Üniversitesi Rektörlüğü’ne yapılmıştır.
Alınan tüm bu kararlar gereği konu ulusal ve uluslararası boyutta değerlendirilerek Edirne Valiliği, Edirne Belediye Başkanlığı, Trakya Üniversitesi, Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi ve İnönü Vakfı temsilcilerinden oluşturulan proje tasarımı çalışma ekibi ilk toplantısını 14.02.1997 tarihinde yaparak çalışmalarına başlamıştır. Bu proje çalışma ekibi, Prof.Dr.Osman İnci, Prof.Dr.Tamer Başoğlu, Prof.Dr.Metin Sözen, Prof.Dr.Mete Ünügür, Prof.Dr.Mehmet Ş.Küçükdoğu, Prof.Dr.Hasan Şener, Prof.Dr.İsmet V.Alptekin, Prof.Dr.Veyis Özek, Doç.Dr.İlter Büyükdıgan, Yrd.Doç.Dr.Ayşe Sirel, Öğr.Gör.Ümit Sirel, İnş.Müh.A.Rıza Kedikli, Mim.Mehmet Tan, Mim.Özcan Topsel, Gür Karasu ile İbrahim Akkaya’dan oluşmuştur. Yapılan çalışmalar neticesinde anıtın tasarımı, seçilen yere aplikasyonu, çevre düzenlemesi gibi tüm ayrıntılar etüt edilerek proje tamamlanmış ve yapım aşamasına getirilmiştir. 15 ay süren bu çalışmalardan sonra anıtın temeli 29 Mart 1998 tarihinde atılmıştır. Ayrıca Lozan Meydanı’nda bir Lozan fidanlığı oluşturulmuş, bu fidanlığa 29 Ekim 1997 günü düzenlenen törenle 74 fidan dikilmiş, 29 Ekim 1998 günü de bir fidan dikilerek 75. Fidan, Cumhuriyetimizin 75. Yılında dikilmiştir. Bundan sonra da her 29 Ekim’de fidan sayısı cumhuriyetimizin yaşı ile artacaktır.
“LOZAN ANITI VE MEYDANI”nın temel atma töreninden sonra inşa çalışmaları hızla sürerken, Lozan müzesinin oluşturulması için de gerekli olan belge ve dokümanların sağlanması ile ilgili çalışmalar diğer yandan hızla sürdürülmekteydi. Bu müzenin kurulması ile ilgili çalışmalar Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı’nca yürütülmekteydi.
Oluşturulacak olan “LOZAN ANITI, MEYDANI VE MÜZESİ” nin yapımına halkın katılımını sağlayarak ulusal kültürümüz ve Cumhuriyetimize, halkımızın sonsuza kadar sahiplendiğini bir kez daha kesin olarak göstermek amacıyla Trakya Üniversitesi Rektörlüğü’nce ulusal boyutta bir yardım kampanyası başlatılmış, bu bağlamda “Trakya Üniversitesi Vakfı Lozan Anıtı, Meydanı ve Müzesi Yapımına Yardım Kampanyası” adı altında Vakıfbank Edirne Şubesi’nde 2010873 no.lu yardım hesabı açılmış, konu ile ilgili tüm bilgiler kamu kurum ve kuruluşları ile basın-yayın kuruluşlarına iletilmiştir.
Tarihi Lozan Antlaşmasına ait tüm belge ve dokümanların sergileneceği “LOZAN MÜZESİ”nin düzenlenmesi için gerekli tüm araştırmalar yapılarak müzenin bir odası “İNÖNÜ VAKFI”, bir odası da ” TARİHİ ARAŞTIRMALAR VE DOKÜMANTASYON MERKEZLERİ KURMA VE GELİŞTİRME VAKFI” tarafından kendilerinin sağladıkları belge ve dokümanlarla düzenlenmiş, Lozan ile ilgili kitaplar da müzenin giriş koridorunda oluşturulan bir camekanda sergilenmiştir. Ayrıca Lozan Antlaşması’nın baş mimarı olan ikinci Cumhurbaşkanımız Sayın İsmet İnönü’ye ait bazı özel eşyalar ve karikatürler de müzeye kazandırılmıştır.
Tüm bu çalışmalar neticesinde Lozan Anıtı, Meydanı ve Müzesi 110 günde tamamlanarak 19 Temmuz 1998 günü Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından açılışı yapılmıştır.
Açılışı yapılan anıt, betonarme olarak, radye temele birbirinden bağımsız ve 45 derece açı ile saplanan 3 konsol üzerine oturmuş sütunlardan oluşmaktadır. Birinci sütunun yüksekliği 36.45 m. olup; Anadolu’yu, ikinci sütun yüksekliği 31.95 m. olup; Trakya’yı; Üçüncü sütun yüksekliği de 17.45 m. olup; Karaağaç’ı simgelemektedir. Bu sütunları 7.20 m. yükseklikte birbirine bağlayan beton çember, birlik ve beraberliğin sembolü olup, bu çemberin ön yüzüne yerleştirilmiş 4.20 m. boyunda bir genç kız figürü; estetiği, zerafeti ve hukuku temsil etmektedir. Genç kız figürünün bir elindeki güvercin Barış ve Demokrasiyi, diğer elindeki belge ise Lozan Antlaşmasını simgelemektedir. Anıtın ayaklarının yerleştiği yarım daire şeklindeki 15 m. yarı çaplı havuz ülkemizi çevreleyen denizleri temsil etmektedir.
Ender BİLAR
